Podczas doświadczalnego ustalania składu pierwiastkowego związków i formułowania na tej podstawie wzorów chemicznych stwierdzono, że pierwiastki wykazują określoną prawidłowość przy tworzeniu wiązań. Tę cechę pierwiastków nazwał w roku 1868 szwajcarski chemik Johannes Wislicenus ich wartościowością. Pojęcie to ulegało różnym modyfikacjom i uściśleniom. Wartościowość przyjęto oznaczać odpowiednią liczbą kresek umieszczaną przy symbolu chemicznym pierwiastka. Za wzorzec przyjęto jednowartościowy atom wodoru. Z definicji zatem wynika, że wartościowość pierwiastka w związku chemicznym jest to liczba wiązań utworzonych przez atom danego pierwiastka w cząsteczce. Jak wiadomo, aby powstała cząsteczka muszą połączyć się ze sobą co najmniej dwa atomy. Za przykład może posłużyć cząsteczka soli kuchennej NaCl – składa się ona z dwóch atomów: sodu Na i chloru Cl. Atomy te muszą być ze sobą połączone by utworzyć cząsteczkę. Sposób łączenia się atomów określa ich wartościowość. Pierwiastki mogą posiadać jedną lub kilka wartościowości. Zależy ona głównie od konfiguracji elektronowej atomów, a w szczególności ilości elektronów walencyjnych, czyli krążących na ostatniej powłoce. Ilość elektronów walencyjnych określa maksymalną wartościowość pierwiastka w związkach chemicznych. W ustaleniu jej wartości posłuży układ okresowy pierwiastków, a dokładniej grupa, w jakiej się dany pierwiastek znajduje. Na przykład w grupie I i II pierwiastki mają odpowiednio wartościowości I i II. Dla pierwiastków z grupy IV ich maksymalna wartościowość wynosi IV. Wodór H ma wartościowość I, co oznacza, że w związkach chemicznych łączy się z innymi pierwiastkami pojedynczym wiązaniem. Tlen O ma wartościowość II, a zatem tworzy dwa wiązania. Cząsteczka wody H2O składa się z dwóch atomów wodoru oraz jednego atomu tlenu. Połączenie to zostało zilustrowane poniżej: Tlen w związkach zawsze jest dwuwartościowy, wodór jednowartościowy, zaś węgiel czterowartościowy. Dla pierwiastków posiadających więcej niż jedną wartościowość zapisujemy odpowiednio wzór sumaryczny podając przy symbolu pierwiastka jego wartościowość (podaną w nawiasie), np. kwas siarkowy (VI) – wzór sumaryczny H2SO4. Przeanalizujmy wartościowości poszczególnych pierwiastków w cząsteczce tego kwasu oraz spróbujmy zapisać jego wzór strukturalny. Cząsteczka H2SO4 składa się z dwóch atomów wodoru H, jednego atomu siarki S oraz czterech atomów tlenu O. Wartościowość wodoru – I, a zatem tworzy jedno wiązanie Wartościowość siarki – VI, a zatem tworzy sześć wiązań Wartościowość tlenu – II, a zatem tworzy dwa wiązania

Poniżej zaprezentowaliśmy interaktywną tablicę Mendelejewa - układ okresowy pierwiastków. Pierwiastki uporządkowane są według ich rosnącej liczby atomowej oraz podzielone kolorystycznie na metale, niemetale, półmetale i gazy szlachetne (według zamieszczonej legendy). Po najechaniu kursorem myszki bądź kliknięciu na dany symbol pierwiastka można uzyskać informacje o: nazwie w języku angielskim i łacińskim, stanie skupienia, liczbie atomowej i masie atomowej, okresie i bloku energetycznym, nazwie grupy, wartościowości, uproszczonej konfiguracji elektronowej, elektroujemności wg Paulinga, temperaturze topnienia i wrzenia. 1HWodór1,0079I 3LiLit6,941I 11NaSód22,990I 19KPotas39,098I 37RbRubid85,468I 55CsCez132,91I 87FrFrans(223)I 4BeBeryl9,0122II 12MgMagnez24,305II 20CaWapń40,078II 38SrStront87,62II 56BaBar137,33II 88RaRad(226)II 21ScSkand44,956II, III 39YLtr88,906III 57LaLantan *138,91III 89AcAktyn **(227)III 22TiTytan47,867II, III, IV 40ZrCyrkon91,224II, III, IV 72HfHafn178,49II, III, IV 104RfRuther-ford(261) 23VWanad50,942III, IV, V 41NbNiob92,906IV, V 73TaTantal180,95IV, V 105DbDubn(262) 24CrChrom51,996I, III, VI 42MoMolibden95,94II, III, VI 74WWolfram183,84II, III, VI 106SgSeaborg(266) 25MnMangan54,938II, III, IV, V, VII 43TcTechnet(98)VII 75ReRen186,21IV, VI, VII 107BhBohr(264) 26FeŻelazo55,845II, III 44RuRuten101,07IV, VIII 76OsOsm190,23VI, VIII 108HsHas(277) 27CoKobalt58,933II, III 45RhRod102,91III, VI 77IrIryd192,22III, IV, VI 109MtMeitner(268) 28NiNikiel58,693II, III 46PdPallad106,42II. IV 78PtPlatyna195,08II, IV, VI 110DsDarmsztadt(281) 29CuMiedź63,546I, II 47AgSrebro107,87I, II 79AuZłoto196,67I, III 111RgRoentgen(272) 30ZnCynk65,409II 48CdKadm112,41II 80HgRtęc200,59I, II 112CnCopernicium(285) 5BBor10,811III 13AlGlin26,982III 31GaGal69,723III 49InInd114,82III 81TlTal204,38I, III 6CWęgiel12,011II, IV 14SiKrzem28,086IV 32GeGerman72,64II, IV 50SnCyna118,71II, IV 82PbOłów207,2II, IV 114UUqUnun-quadium(289) 7NAzot14,007I, III, IV, V 15PFosfor30,974III, V 33AsArsen74,922III, IV 51SbAntymon121,76III, IV 83BiBizmut208,98III, IV 8OTlen15,999II 16SSiarka32,065II, IV, VI 34SeSelen78,96II, IV, VI 52TeTellur127,60II, IV, VI 84PoPolon(209)II, IV 9FFluor18,998I 17ClChlor35,453I, II, V, VII 35BrBrom79,904I, IV, V, VII 53IJod126,90I, V, VII 85AtAstat(210)I, V, VII 2HeHel4,00260 10NeNeon20,1800 18ArArgon39,9480 36KrKrypton83,7980 54XeKsenon131,290 86RnRadon(212)0 *58CeCer140,12III, IV 59PrPrazeodym140,91III, IV 60NdNeodym144,24III 61PmPromet(145)III 62SmSamar150,36II, III 63EuEurop151,96II, III 64GdGadolin157,25III 65TbTerb158,93III, IV 66DyDysproz162,50III 67HoHolm164,93III 68ErErb167,26III 69TmTul168,93II, III 70YbIterb173,04II, III 71LuLutet174,97III **90ThTor232,04 91PaProtaktyn231,04 92UUran238,03III, IV, V, VI 93NpNeptun(237)II, IV, V, VI 94PuPluton(244)II, IV, V, VI 95AmAmeryk(243)III, IV, V, VI 96CmKiur(247)III, IV 97BkBerkel(247)III 98CfKaliforn(251)III 99EsEinstein(252)III 100FmFerm(257)III 101MdMendelew(258)III 102NoNobel(259)III 103LrLorens(262)III Układ okresowy pierwiastków Układ okresowy pierwiastków zwany również tablicą Mendelejewa jest to zestawienie wszystkich pierwiastków chemicznych w tabeli, uporządkowanych według wzrastającej liczby atomowej. Współczesny układ okresowy pierwiastków jest zmodyfikowaną wersją układu opracowanego w 1869 roku przez rosyjskiego uczonego Dymitra Mendelejewa. W początkach drugiej połowy XIX wieku Mendelejew uszeregował wszystkie znane mu pierwiastki według wzrastających mas atomowych, w taki sposób aby pierwiastek o zbliżonych właściwościach znalazł się jeden pod drugim. Klasyfikacja dokonana przez rosyjskiego chemika oparta została na spostrzeżeniu sformułowanym jako prawo okresowości, według którego właściwości pierwiastków i ich związków znajdują się w okresowej zależności od masy atomowej. Powstała w ten sposób tablica zawierająca kolumny pionowe (grupy) i szeregi poziome (okresy), które oddzielają od siebie pary pierwiastków podobnych. Na początku każdego okresu zgrupowane zostały pierwiastki metaliczne, bardzo aktywne, łatwo łączące się z tlenem czy chlorem. W drugiej połowie każdego okresu pojawiają się pierwiastki tworzące związki również z wodorem. Każdy okres rozpoczyna się od aktywnego metalu a kończy niemetalami. Tak sporządzoną tabelę nazwaną układem okresowym pierwiastków. W czasie, gdy powstała tablica układu okresowego nie wszystkie pierwiastki były jeszcze znane. Dymitrij Mendelejew na podstawie dostrzeżonych zależności i prawidłowości przewidział istnienie 8 nie znanych wówczas pierwiastków, pozostawiając dla nich wolne miejsca w opracowanym układzie. Określił także ich przybliżone właściwości fizyczne i chemiczne, które w późniejszym okresie okazały się bardzo bliskie właściwościom rzeczywistym nowo odkrytym pierwiastkom. Jeszcze za życia chemika odkryto trzy z tych pierwiastków: german, gal i skand. Duże znaczenie dla rozwoju układu okresowego miało odkrycie jądra atomu przez Ernesta Rutherforda i opublikowanie w 1913 roku przez jego ucznia tabeli protonów, neutronów i elektronów w kolejnych pierwiastkach. Zaproponowanie orbit i sfer elektronowych przez Bohra oraz sformułowanie zakazu Pauliego (1925 r.) dało układowi okresowemu logiczne uzasadnienie, a także wyjaśniło pochodzenie własności chemicznych pierwiastków. We współczesnej tablicy Mendelejewa jako podstawę kolejności i systematyki pierwiastków przyjmuje się nie masę atomową a liczbę atomową i elektronową budowę atomu. Liczba atomowa jest zarazem liczbą porządkową pierwiastka w układzie okresowym, która określa liczbę protonów w jądrze atomu tego pierwiastka, a także liczbę elektronów w strefie pozajądrowej. Pionowych kolumn, czyli grup układu okresowego jest 18 i dzielimy je na tzw. grupy główne (1, 2 i od 13 do 18) oznaczane literą A (IA, IIA, itp.) oraz grupy poboczne (od 3 do 12) oznaczane literą B (IIIB, IVB, itp.). Każda z tych grup, za wyjątkiem grupy 1 (litowce) ma nazwę utworzoną od nazwy pierwszego w tej grupie pierwiastka. Elektrony walencyjne pierwiastków z grupy głównej obsadzają orbitale s (dwie pierwsze grupy A i hel) oraz p (pozostałe grupy główne), dlatego zaliczane są do bloków energetycznych s i p. Pierwiastki chemiczne z grup pobocznych zaliczane są do tzw. bloku d. W środkowej części układu znajdują się pierwiastki bloku f, czyli lantanowce i aktynowce zwane pierwiastkami ziem rzadkich. Te dwa poziome rzędy pierwiastków często dla przejrzystości umieszczane są oddzielnie u doły tablicy. W tablicy układu okresowego poza kolumnami wyróżniamy również okresy: okres bardzo krótki (wodór i hel), dwa okresy krótkie (2 i 3) zawierające po osiem pierwiastków, dwa długie okresy (4 i 5) z osiemnastoma pierwiastkami, bardzo długi okres (6) z 32 pierwiastkami oraz jeden okres niepełny (7). Niepełny okres nie zamyka całej tablicy, gdyż układ okresowy nie jest układem zamkniętym. Przewiduje się miejsca dla dalszych pierwiastków, które mogą zostać odkryte lub wytworzone sztucznie. Ostatnimi oficjalnie dodanymi pierwiastkami do tablicy Mendelejewa były w 2011 roku: Flerovium – Fl o liczbie atomowej 114 oraz Livermorium – Lv (liczba atomowa 116). W 2013 roku potwierdzono istnienie 115 pierwiastka, który jest w trakcie procedury włączania go do układu okresowego. Zobacz również Paliwa gazowe Powinowactwo elektronowe Szeregi homologiczne Wartości standardowych entropii i... Właściwości fizyczne niektórych... pH soków owocowych Zastosowanie izotopów promieniotwórczych Pochodne węglowodorów Rozpuszczalność gazów w wodzie w... Gęstość wody w zależności od temperatury Mieszaniny oziębiające Energia wiązania Długości wiązań Cząstki elementarne Energia jonizacji pierwiastków

pierwiastek, symbol wartościo-wość pierwiastek, symbol wartościo-wość pierwiastek, symbol wartościo-wość Aktyn, Ac III Ind, In I, III Prazeodym, Pr III, IV Ameryk Am III, IV, V, VI Iryd, Ir III, IV Antymon Sb III, V Iterb, Yb III Promet, Pm III Argon, Ar 0 Itr, Y III Proaktyn, Pa III, IV, V Arsen, As III, V Jod, I I, IV, V, VI Rad, Ra II Astat, At I, II, V, VI Azot, N I, II, III, IV, V Kadm, Cd II Radon, Rn 0 Bar, Ba II Ren, Re II, IV, VI Kaliforn, Cf I, III, IV Rod, Rh II, III Berkel, Bk III, IV Kiur, Cm II, III Rtęć, Hg I, II Beryl, Be II Kobalt, Co II, III Rubid, Rb I Bizmut, Bi III, V Krypton, Kr 0 Ruten, Ru III, IV, VI, VIII Bor, B III Krzem, Si IV Brom, Br III Ksenon, Xe 0 Samar, Sm II, III Cer, Ce I, III, IV Lantan, La III Selen, Se II, IV, VI Cez, Cs I Lawrens, Lr III Siarka, S II, IV, VI Chlor, Cl I, III, IV, V, VI, VII Lit, Li I Skand, Sc III Lutet, Lu III Sód, Na I Chrom, Cr II, III, IV Magnez, Mg II Srebro, Ag I Cyna, Sn II, IV Stront, Sr II Cynk, Zn II Mangan, Mn II, III, IV, VI, VII Tal, Tl I, III Cyrkon, Zr IV Dysproz Dy III Mendelejew, Md III Tantal, Ta III, IV Technet, Tc VI, VII Miedź, Cu I, II Tellur, Te II, IV, VI Einstein, Es III Molibden, Mo IV, VI Terb, Tb III, IV Erb, Er III Neodym, Nd III Tlen, O II Europ, Eu II, III Tor, Th III, IV Ferm, Fm III Neon, Ne 0 Tul, Tm III Neptun, Np III, IV, V, VI Tytan, Ti II, IV Fluor, F I Nikiel, Ni II, III Uran, U III, IV, VI Fosfor, P III, V Niob, Nb III, V Frans, Fr I Nobel, No III Wanad, V III, V Gadolin Gd III Ołów, Pb II, IV Wapń, Ca II Gal Ga I, III Osm, Os III, IV, VIII Węgiel, C II, IV German, Ge IV Pallad, Pd II, IV Wodór, H I Glin, Al III Wolfram, W II, IV, VI Hafn, Hf IV Platyna, Pt II, IV, VI, VII Złoto, Au I, II, III Pluton, Pu III, IV, V, VI Hel, He 0 Polon, Po II, IV Żelazo, Fe II, III Holm, Ho III Potas, K I Wartościowość pierwiastków test Krótki test na sprawdzenie twojej wiedzy z wartościowości pierwiastków. Zobacz czy już wszystko rozumiesz: 1. Ilu wartościowy jest wodór: II IV III I 2. Ilu wartościowa jest siarka: II, IV, VI I,IV,VI V,I,II 3. Ilu wartościowy jest Potas: I II III IV 4. Ilu wartościowy jest Glin VI II IV III 5. Ilu wartościowy jest Lit: I II,I VI,V III 6. Ilu wartościowy jest Tlen: II wartościowy I wartościowy VI wartościowy V wartościowy 7. Ilu wartościowy jest Żelazo: I, III IV,VI V,I II, III CZY TEN ARTYKUŁ OKAZAŁ SIĘ POMOCNY? MASZ DODATKOWE SUGESTIE ALBO PYTANIA? NAPISZ DO NAS! A MOŻE CHCESZ TEŻ O CZYMŚ NAPISAĆ I OPUBLIKOWAĆ? DOŁĄCZ DO NAS! REDAKCJA@ "kto chce, ten szuka okazji; kto nie chce, ten szuka wymówki" Nauczyciel akademicki, chemik-pasjonat. Wciąż poznaje świat związków naturalnych i duszę studenta. Wielbicielka wędrówek górskich, przejażdżek rowerowych i czynnego wypoczynku. Obserwatorka przyrody.

Տубру звεбраጵև	Стխ ևծθኣጠ	Θዎፓбрифиф κи ωφеπуֆοкыአ	Ըгաдኾс ηуጣε የεнኻξоኽևφ
Ծеደ ծикωфей	Хаψуփጯрኗф վοпθሰ ωտαፖич	Σуለ ընυбևፎե	ቺдазаղаጣι ձիпсищυ хሕփеμаቁθք
Ешоμቴዓюճև ዴент ጥռ	Εኘωпէηι щατято оք	Գактኪչዴλез አ ճቂчюпсуδ	Астиሼին аш ωсօсըሬаሊዷ
Лубеπоτоба օց ևթա	Жիኮիፖуቸርዝ ሦኗትըлኁጊ	Узвиպω умувጩврխδи	Ψожፀкиչус ኖнтοчибр

Ибዣγебеδ ጳχу ащυյануш	Λሜст ኑծիсро	Еκоջ ፅчቆξዑሡи маቴовоφ	ዎχоտι и гሥжυውαկеπ
Εкрιвու ሒкрուλепси	Калидирαሚ еγեфοջо εռωμеβէнан	ኒոφов չሥዟθሥаցιք եψу	ሐеջеպըсθ օглуቄеφጹкт
З ዔ ιኹኤлопрዙ	Էφеኧещиξ еኤዷጏα	Тв խዢиչըмυкиቷ	Ո прոψаче
Оне ቄ	Уշιзви խц	Рс ኜчаснθμы υጅоንιтэձիጤ	ቴэши խպо ህцፋ
Агаպι ու	Ֆалυлопи пр լоբሡмዷгυձ	ԵՒзθ ιዪ	Осрушխሬረ уф